De Gelderse Scholengroep Quadraam organiseert een Onderwijs en Onderzoeksdag. Ze hebben mij gevraagd een keynote over ontwikkelingsgericht onderwijs te verzorgen.

Ik wil graag een verhaal vertellen over hoe we groei en ontwikkeling kunnen begrijpen in het platte vlak, zodat we het onderwijs kunnen bevrijden van de demotiverende, concurrentie en ongelijkheid aanjagende verticale metafoor van de ladder die we zouden moeten beklimmen.

Zo’n verhaal laat zich gemakkelijk en vanzelfsprekend vertellen zodra je vertrekt vanuit een enactivistische visie op cognitie. Het mooie daarvan is ook nog eens dat je duidelijk kunt maken op welke manier cognitieve, emotionele en sociale ontwikkeling begrepen kan worden als in feite één geïntegreerd ontwikkelingsproces.

Basisschool De Waai in Cuijk neemt de kwaliteit van haar onderwijs zeer serieus. De resultaten zijn daar dan ook naar. Toch willen ze zich verder blijven doorontwikkelen en vragen zich daarbij af om welke resultaten het dan eigenlijk zou moeten gaan. Daarover willen ze met mij in gesprek en dat doe ik graag.

Ik zal het hebben over twee verschillende theorieën over cognitie en hun betekenis voor een visie op cognitieve ontwikkeling. Volgens de ene theorie, het cognitivisme, is het resultaat van leren vooral een beter gestructureerd en rijker gevuld langetermijngeheugen. Volgens de andere theorie, het enactivisme, is het resultaat van leren vooral een ontwikkeld oordeels- en handelingsvermogen. Die laatste theorie integreert persoonlijke motivatie, sociale omgang en cognitieve ontwikkeling in één proces. In dat proces speelt een pedagogiek van de aandacht een hoofdrol. Dat leidt tot een totaal ander leerlingvolgsysteem, waarin referentieniveaus en toetsscores er nauwelijks toe doen.

De Spaarnesant Academie organiseert jaarlijks het Spaarnesant Festival voor alle medewerkers van de scholen die bij de Stichting Spaarnesant (Openbaar Onderwijs Haarlem) zijn aangesloten.

Ik hoop op heerlijk festivalweer en een sfeertje dat past bij een dag die goed is voor ieders zelfvertrouwen. Want daarover ga ik twee keer een voordracht verzorgen onder de windrichting “lef”.

Wat nu als het in het basisonderwijs echt zou gaan om het automatiseren van zelfvertrouwen? Kijk eens naar dit woord: vaut. Als je hebt leren lezen, zie je ongetwijfeld onmiddellijk dat hier ‘fout’ had moeten staan en dat het woord dus verkeerd is gespeld. Heel mooi dat dat automatisch gaat. 

Maar heb je ook het automatisme ontwikkeld om te zeggen dat er twee spelfouten in dat woordje staan? Heb je het automatisme ontwikkeld om je mond open te doen als dat belangrijk is? Heb je het automatisme ontwikkeld om door te vragen als je iets niet snapt? Over die automatismen gaat het in het basisonderwijs ook. Hoe oefen je dat in de klas met elkaar? Hoe zien lessen er uit die over zelfvertrouwen gaan?