22 februari 2024: En nu?

Op 22 februari 2024 verschijnt mijn nieuwe boek En nu? De mens als bedreigde diersoort. De presentatie zal feestelijk plaatsvinden in Spui25 te Amsterdam.

  • — Dit boek gaat over een nieuw mensbeeld, dat ons niet langer voorstelt als de kroon op de evolutie of de heerser over de aarde, maar als het laatst gearriveerde dier, een debutant die nog veel van andere organismen kan leren.
  • — Dit boek gaat over hoe wij in het Antropoceen beter ons leven zouden kunnen leven dan we tot nu toe gedaan hebben.
  • — Dit boek gaat over elf mentaliteitsveranderingen die – als we optimistisch naar onszelf kijken – zich aan het voltrekken zijn waardoor er een kans is dat wij onze leefomgeving uiteindelijk toch niet vernietigen.
  • — Dit boek gaat over het verschil tussen regeren – macht uitoefenen – en filosoferen – vragen stellen over significante onderscheidingen.

14 februari 2024: Ik ben mezelf niet

In De Reehorst in Ede vindt op Valentijnsdag het 4e L&D- en HRD-congres Liefde voor Leren plaats. Het thema is identiteit en ik mag de dag afsluiten met een keynote die ik de titel “Ik ben mezelf niet” heb meegegeven.

Wie van leren houdt, houdt van ontwikkelen. Maar ontwikkelen betekent veranderen, betekent een ander worden. Deze diepe wijsheid wordt bezongen door Gloria Gaynor, die in haar beroemde song “I will survive” precies duidelijk maakt dat zij – na het beëindigen van een schadelijke relatie – haar wanhoop heeft overleefd door iemand anders te worden: “you see me, somebody new.” Aan de hand van het dramaturgisch model van het menselijk handelen zal ik Gaynors transformatie bespreken en laten zien wat we kunnen leren van het zorgvuldige gebruik van het begrip “rolafstand”. Want soms ben je jezelf niet. Maar hoe kun je dan bepalen wanneer je wél jezelf bent? Morgen? Overmorgen? Nooit??

28 januari 2024: Van Den Haag naar Leusden. Over regeren en filosoferen

Tijdens de Open Dag van de ISVW zal ik voor het eerst een lezing houden over de thematiek van mijn nieuwe boek, En nu? De mens als bedreigde diersoort, dat vanaf 22 februari 2024 in de boekhandel zal liggen. In dit boek verken ik een nieuw mensbeeld aan de hand van elf mentaliteitsveranderingen die ik van harte aanbeveel en waarvan ik, optimistisch als ik ben, overal al sporen zie. De centrale mentaliteitsverandering is die van heerser naar debutant. We moeten echt ophouden te denken dat wij als plaatsvervanger van God zouden kunnen heersen over al wat leeft. En we moeten ook de geseculariseerde versie van dat idee achter ons laten: we zijn niet de kroon op de evolutie.

We doen er goed aan ons veel bescheidener op te stellen: we zijn debutanten. We zijn als het ware de laatst op aarde gearriveerde diersoort. We komen net kijken en hoe beter we dat tot ons laten doordringen, hoe gemakkelijker het moet kunnen worden om met een open en ontvankelijke blik te leven, met enthousiaste belangstelling, met een onderzoekende houding en met permanente, leergierige vragen op de lippen: Waarom gaan de dingen zoals ze gaan? Waarom denken we wat we denken en doen we wat we doen?

Als je die vragen oprecht en toegewijd stelt, en blijft stellen, valt een tweede broodnodige mentaliteitsverandering op. We moeten echt ophouden te denken dat er een cockpit is met een dashboard waarop alle relevante informatie beschikbaar is en met knoppen waaraan we kunnen draaien om heel het raderwerk van koers te laten veranderen. Dat is een schadelijke fantasie, waar we lang in geloofd hebben. Maar inmiddels weten we dondersgoed dat de wereld niet maakbaar is. Het is daarom ook de hoogste tijd om ons te realiseren dat onze aarde een speelveld is waarin het om ontmoeten draait en niet om controleren.

Dat brengt een derde grote mentaliteitsverandering met zich mee die voortkomt uit een fundamentele kritiek op het kolonialistische roofkapitalisme dat aan de wieg heeft gestaan van het moderne leven. Wij hadden geen ontdekkingsreizigers moeten worden, maar ontmoetingsreizigers. Onze aarde is geen planeet waarop wij naar iets op zoek zijn, maar een planeet waarop wij naar iemand op zoek zijn. Iets kun je beheersen, in jouw wereld trekken, maar iemand niet. Die kun je alleen ontmoeten, in een wereld die van jullie samen is, niet van jou alleen en niet van die ander.

En zo zijn er nog acht mentaliteitsveranderingen. Samen zorgen ze voor een rijk geschakeerd beeld van wie wij zouden kunnen zijn en hoe wij zouden kunnen leven als wij na het Antropoceen nog een toekomst willen kunnen hebben. Daarmee treed ik in een van de voetsporen van Erasmus, die mij heeft laten inzien dat als je de samenleving wilt verbeteren je niet zozeer moet investeren in een goede regering maar in een goede levensbeschouwing. Het gaat om vorming, om ethiek, pedagogiek, onderwijs en filosofie. Daarvoor moet je in Leusden zijn en niet in Den Haag.

25 januari 2024: Jaarstart Schoolleiders voor de toekomst

Op 25 januari 2024 trapt Schoolleiders voor de Toekomst het jaar af met een feestelijke startbijeenkomst op Spring High in Amsterdam. Alle ambassadeurs en leden van de broedplaatsen van Schoolleiders voor de Toekomst zijn daarvoor uitgenodigd. De schoolleiders nemen ook leerlingen van hun school mee en ze hebben bedacht dat ik dan als opening van het jaar op een podium met die leerlingen in gesprek mag over het onderwijs voor de toekomst.